Tętno, czyli puls jest jednym z podstawowych parametrów życia. Co więcej, bardzo łatwo dokonać jego samodzielnego pomiaru. Choin przez większość osób ten parametr jest bagatelizowany, to trzeba pamiętać, że dostarcza on wielu istotnych informacji na temat stanu naszego organizmu, pracy serca oraz samopoczucia. Niekorzystne dla człowieka jest zarówno wysokie, jak i niskie tętno. Odchylania od normy mogą sugerować problemy z układem krążenia, odwadnianie czy wstrząs. Niektóre z objawów nieprawidłowego tętna są niezwykle groźne i stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. Zobacz, co należy wiedzieć o tętnie.
Tętno to rytmiczny ruch naczyń, który polega na rozciąganiu i skurczach ich ścian. Dochodzi do nich na skutek mechanicznego działania tłoczonej przez serce krwi. Puls serca najczęściej bada się pod kątem częstotliwości i miarowości. Metod badania tętna jest kilka, badanie można wykonać na tętnicy promieniowej, szyjnej zewnętrznej lub ramiennej.
Normy tętna
Prawidłowe normy pulsu serca są przygotowane dla każdej grupy wiekowej. Należy pamiętać, że tętno uzależnione jest nie tylko od wieku, ale i płci czy kondycji fizycznej. Wskazuje się, że prawidłowy puls serca człowieka to od 60 do 100 orzeczeń ani minutę. Jednak normy dla poszczególnych grup wiekowych wyglądają następująco:
- u niemowląt – około 130 uderzeń na minutę,
- u dzieci starszych – około 100 uderzeń na minutę,
- u dorosłych – około 80 uderzeń na minutę,
- u osób starszych – około 60 uderzeń na minutę.
Wykazuje się, że u sportowców oraz osób w bardzo dobrej kondycji fizycznej prawidłowy puls może być znacznie niższy i dochodzić nawet do 49 uderzeń na minutę.
Jak zbadać tętno?
Badanie tętna jest niezwykle proste, nie wymaga żadnych dodatkowych urządzeń. Badania pulsu dokonuje się dłońmi, wskazane jest też posiadanie zegara. Ocena tętna polega na oglądaniu tętnic znajdujących się tuż nad powierzchnią skóry oraz na badaniu paliatywnym. Podczas badania palpacyjnego wykosztuje się palce wskazujący i środkowy, którymi dociska się wyczuwalną tętnie do trwałego podła, czyli kości.
Tętno człowieka można wyczuć wyraźnie w kilku miejscach. Pozwala na to budowa anatomiczna, a dokładnie łatwa wyczuwalność tętnic. Gdzie badać tętno?
Na kończynie górnej:
- tętnica promieniowa – znajduje się kilka centymetrów powyżej nadgarstka, po jego zewnętrznej stronie
- tętnica ramienna – wyczuwalna w dole łokciowym, przyśrodkowo
Na kończynie dolnej:
- tętnica udowa powierzchowna – w badaniu fizykalnym szukamy jej poniżej więzadła pachwinowego, w połowie odległości pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a spojeniem łonowym
- tętnica podkolanowa – badamy ją używając obu rąk, kolano powinno być lekko zgięte, palcami obu rąk staramy wyczuć tętnicę w dole podkolanowym
- tętnica grzbietowa stopy – zgodnie z nazwą znajduje się na grzbietowej powierzchni stopy, bocznie od ścięgna prostownika palucha
- tętnica piszczelowa tylna – wyczuwalna w połowie odległości między tylną granicą kostki przyśrodkowej a ścięgnem Achillesa
Pozostałe miejsca to m.in.:
- tętnica szyjna wspólna – na szyi dostępna w tzw. trójkącie tętnicy szyjnej, do przodu od przedniego brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego
- tętnica pachowa -w szczycie dołu pachowego;
- tętnica skroniowa powierzchowna – jest jedną z końcowych gałęzi tętnicy szyjnej zewnętrznej, zgodnie z nazwą przebiega na powierzchni kości skroniowej.
Przyczyny i konsekwencje wysokiego tętna
Tętno naturalnie rośnie po wysiłku fizyczny, przy silnym stresie, strachu lub pobudzeniu emocyjnym. Stąd też pomiaru nie można wykonywać w takich sytuacjach. Przyczyną podwyższonego tętna jest też nadmierne spożycie alkoholu lub napojów z kofeiną, nikotyna i narkotyków. Wysoki puls może też towarzyszyć chorobom. Pojawia się on przy infekcjach i stanach zapalnych z gorączką, niewydolności serca, wadach serca, nadczynności tarczycy, anemii, zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej, odwodnieniu, niewydolności oddechowej, niedocukrzeniu, guzach nadnerczy, zatruciach i krwotokach. Często wysoki puls notuje się też u osób z zaburzeniami lękowymi oraz nerwicach. Objawy towarzyszące tachykardii to męczliwość, nietolerancja wysiłku, potliwość, zawroty głowy, osłabienie, uczucie niepokoju, duszności i ból w klatce piersiowej. W przypadku wysokiego pulsu występującego w stanie spoczynku (bez aktywności fizycznej) nie należy samodzielnie dążyć do jego obniżenia. Najbezpieczniej udać się do lekarza, który zdiagnozuje przyczyny tachykardii i wdroży odpowiednie leczenie.
Przyczyny i konsekwencje niskiego pulsu
Zbyt niskie tętno nazywane jest bradykardią. Mówi się o niej, gdy praca serca u dorosłego człowieka spada poniżej 60 uderzeń na minutę. Przyczyny niskiego pulsu to wysoka kondycja fizyczna, sen w fazie NREM, niedoczynność tarczycy, dysfunkcja węzła zatokowego lub zaburzenia pracy regulatorów rytmu serca, zaburzenia skurczów serca i wyrzut krwi do jego komór, zatrucie organizm. Leczenie bradykardii prowadzi się pod okiem lekarza, nie zawsze przyjmuje ono formę terapii farmakologicznej, niekiedy wystarczy tylko obserwacja i kontrolowanie stanu pacjenta.