Próby wątrobowe są badaniami krwi, które mają sprawdzić, w jakim stanie jest wątroba. Badania te pozwalają również wykryć wiele poważnych chorób, ponieważ nieprawidłowa praca wątroby jest jednym z ich objawów. Próby wątrobowe są badaniem bezbolesnym oraz nie wymagają długiego przygotowania. Najczęściej w ramach badań wykonywane są testy aktywności: aminotransferazy asparaginianowej (AspAT, AST), aminotransferazy alaninowej (AlAT, ALT), stężenia bilirubiny. Zobacz, na czym polegają poszczególne badania oraz jak czytać wyniki prób wątrobowych.
Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów w organizmie. Pełni ona niezwykle ważne funkcje takie jak detoksykacja, filtracja, metabolizowanie i magazynowanie. W wątrobie przetwarzane są m.in. toksyny, szkodliwe substancje, zażywane leki czy produkty spożywcze. Oznacza to, że na formę tego narządu wewnętrznego wybywają nasze nawyki żywieniowe, stres, alkohol. Mogą one w znaczny sposób obniżyć sprawność wątroby. Aby sprawdzić, czy pracuje ona prawidłowo, można wykonać próby wątrobowe. Pozwolą one ocenić stan wątroby oraz wykażą czy istnieją jakieś zaburzenia w jej funkcjonowaniu.
Próby wątrobowe – na czym polegają badania?
Próby wątrobowe są badaniami wykonywanymi z krwi. W trakcie jej analizy ocenia się aktywność enzymów znajdujących się w wątrobie. Jeśli narząd pracuje prawidłowo, to enzymy znajdują się w jego komórkach. W przypadku uszkodzenia wątroby enzymy przedostają się do krwi, czyli wychodzą poza wątrobę. Próby wątrobowe badają obecność we krwi takich enzymów jak: ALT, AspAT, ALP, SSTP, LDH oraz biliribinę całkowitą.
Próby wątrobowe – wskazania do badania
Próby wątrobowe są badaniem, które wykonuje się na zlecenie lekarza. Wskazaniem do ich przeprowadzenia jest:
- osłabienie i zmęczenie;
- nagła utrata masy ciała połączona z brakiem apetytu, wzdęciami, biegunkami, nudnościami i wymiotami;
- dolegliwości bólowe po prawej stronie klatki piersiowej, tuż pod żebrami;
- silne i bolesne skurcze mięśni;
- świąd skóry;
- zażółcenie skóry oraz białek oczu;
- częste krwawienia z dziąseł i nosa;
- zaburzenia miesiączkowania i cykli u kobiet;
- obniżone libido;
- powiększające się gruczoły piersiowe;
- utrata owłosienia;
- impotencja.
Próby wątrobowe można również wykonywać profilaktycznie, kiedy żadne ze wskazań nie występuje. Zaleca się, aby badanie robić co najmniej raz w roku.
Próby wątrobowe – na czym polega badanie?
Aby wykonać próby wątrobowe, konieczne jest pobranie krwi żylnej. Próby wątrobowe wykonuje się na czczo. Przed badaniem nie można jeść przez 12 godzin, należy natomiast pić wodę. Nie zalecane jest spożywanie takich płynów jak kawa, wody smakowe, soki czy napoje gazowane, palenie papierosów oraz żucie gumy. Jest to bardzo ważne, ponieważ te czynności mogą zaburzyć wyniki. Na tydzień przed wykonaniem prób wątrobowych dobrze jest też unikać alkoholu i ciężkostrawnych potraw.
Próby wątrobowe: jak czytać wyniki?
Poprawne wyniki są oznaka, że wątrobie nic nie dolega i pracuje ona prawidłowo. Niepokoić trzeba się, kiedy normy prób wątrobowych są podwyższone lub obniżone. Może to wskazywać na stan chorobowy narządu i jego uszkodzenie. Wyniki badań zawsze interpretuje lekarza, można jednak samodzielnie sprawdzić, co mogą oznaczać niektóre informacje zawarte w wynikach prób wątrobowych.
Próby wątrobowe ALT (inaczej: ALAT, GPT)
Normy dla tego enzymu wynoszą 5-40U/l. Gdy wynik wskazują podwyższone ALT, może to oznaczać zapalenie wątroby, żółtaczkę mechaniczną, mononukleoz, hemolizę, marskość, stłuczenie wątroby, chorobę mięśni, chorobę tarczycy, celiakię, chorobę Wilsona, alkoholową chorobę wątroby, zawał serca lub nowotwór wątroby.
Próby wątrobowe AspAT (inaczej: AST, GOT)
Poprawny wynik prób wątrobowych przy tym enzymie to do 5 do 40 u/l. Jeśli próby wątrobowe wskazują podwyższony poziom AspAT, to może to wskazywać na: zapalenie wątroby (ostre lub przewlekłe), żółtaczka, marskość lub stłuszczenie wątroby, zawał serca, uszkodzenie wątroby w wyniku toksycznego działania leków, choroba Wilsona, zakrzepica żył wątrobowych, uszkodzenie alkoholowe wątroby, choroba nerek, uszkodzenia mięśni, oparzenia, a także guzy nowotworowe.
Próby wątrobowe ALP (inaczej: FA, Falk, FAL)
Normy dla tego enzymu zależą od wieku. Poprawny wynik w przypadku noworodków mieści się w zakresie 50-165 u/L, dzieci 20-150 u/l, a osób dorosłych 20-70 u/l. Jako przyczyny podwyższonego ALP wskazuje się: zapalenie, marskość lub gruźlica wątroby, zapalenie dróg żółciowych, mononukleoza zakaźna, choroba nerek, kości, niewydolność serca, a także nowotwór wątroby lub kości.
Próby wątrobowe GGTP
Prawidłowy wynik mieści się w zakresie 10-66 ul dla kobiet i 18-100 u/l dla mężczyzn. Kiedy wskaźnik jest podwyższony zachodzi podejrzenie: niedrożności dróg żółciowych, nadużywania alkoholu, alkoholowego uszkodzenia wątroby, stłuszczenia wątroby, choroby trzustki, zawału serca, ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki, a także nowotworu wątroby.
Próby wątrobowe LDH
Właściwa norma wynosi 120-230 u/l, a jako przyczyny jej podwyższenia wykazuje się: zapalenie wątroby, stan po zawale serca, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, anemia, uszkodzenie skóry, choroba dróg żółciowych, a także nowotwór wątroby.
Bilirubina całkowita
Poprawny wynik prób wątrobowych powinien wskazywać od 0,2 do 1 mg/ dl. Jako przyczyny podwyższonej bilirubiny całkowitej wymienia się: żółtaczkę, zespół Gilberta, nieprawidłową pracę wątroby, a także nowotwór wątroby.
