Rolą enzymów trzustkowych jest m.in. wspomaganie procesów trawienia. Wytwarzają one sok trzustkowy, który uczestniczy w tym zadaniu. W przypadku zaburzeń wytwarzania soku trzustkowego mówmy o chorobach trzustki. Aby dokładnie dowiedzieć się, na czym polega schorzenie oraz jakie jest jego zaawansowanie, lekarz wysyła pacjenta na specjalistyczne badanie. W rozpoznawaniu chorób trzustki stosuje się badanie stężenia lipazy, trypsyny, elastyny oraz amylazy trzustkowej. Są to enzymy trzustkowe. Wyniki badań są nieprawidłowe, kiedy wskazują ich podwyższony lub obniżony poziom. Warto również wiedzieć, że badania enzymów trzustkowych stosuje się do diagnozowania schorzeń innych narządów układu pokarmowego. Zobacz, jakie są prawidłowe normy enzymów trzustkowych, jak wykonuje się badanie oraz w jaki sposób analizować jego wyniki.
Czym są enzymy trzustkowe?
Enzymy trzustkowe, do których zalicza się lipazę, trypsynę, elastazę oraz amylazę substancjami znajdującymi się w produkowanym przez zewnętrzne widzialną część trzustki soku. Sok ten wraz z enzymami trafia do dwunastnicy, gdzie odpowiada za trawienie oraz rozkład substancji odżywczych takich jak tłuszcze, węglowodany i białka. To ile enzymów trzustkowych będzie wytworzonych przez organizm, jest ściśle kontrolowane. Nadzór nad tym sprawują hormony układu pokarmowego. Są one wydzielane podczas rozciągania żołądka czy trawienia w wyższych partiach przewodu pokarmowego. W przypadku nieprawidłowości w procesie kontroli wytwarzania enzymów trzustkowych w organizmie może powstać ich za dużo lub za mało. Taka sytuacja oznacza, że trzustka nie działa prawidłowo i nie może spełniać swojej podstawowej funkcji. Co więcej, zaburzone normy enzymów trzustkowych mogą świadczyć o innych schorzeniach układu pokarmowego i nie tylko.
Enzymy trzustkowe – amylaza
Amylaza to jeden z najważniejszych, a przy tym najbardziej aktywnych enzymów trzustkowych. Jego zadaniem jest trawienie węglowodanów, czyli rozkładanie wielocukrów do cukrów prostych. Proces trawienia węglowodanów zachodzi w jamie ustnej, jelicie cienkim oraz dwunastnicy. Amylaza produkowana jest nie tylko w trzustce, ale także i w gruczołach ślinowych, błonie śluzowej, jelicie cienkim, gruczołach mlecznych, jądrach i jajnikach. Jej poziom ustala się na podstawie badania krwi lub moczu. Jest to możliwe, ponieważ amylaza wydalana jest razem z moczem. Jej prawidłowe stężenie w moczu wynosi 10-490U/l, natomiast we krwi 25-125 U/l. U osób starszych stężenie amylazy może być nieco wyższe i zaczynać się od 20-160 u/l.
Podwyższony poziomu amylazy oznacza podejrzenie wielu chorób. Jest on powodem do wszczęcia szczegółowej diagnostyki w kierunku: ostrego zapalenia trzustki, przewlekłego zapalenia trzustki, zapalenia pęcherzyka żółciowego, perforacji wrzodów żołądka lub dwunastnicy, śwince, chorobach wątroby, niewydolności nerek, alkoholizmie, ciąży pozamacicznej.
Groźny jest również obniżony poziom amylazy, który sugeruje rozległe uszkodzenie trzustki. Schorzenia wynikające z tego faktu to ostre piorunujące zapalenie trzustki, zaawansowane przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza, ciężkie uszkodzenie wątroby. Na obniżoną aktywność tego enzymu trzustki wpływ mają leki, które wiążą wapń.
Enzymy trzustkowe – lipaza
Lipaza jest enzymem trzustkowym odpowiedzialnym za rozkładanie tłuszczów. Produkowana jest w trzustce jako enzym nieaktywny i opero po trafieniu do dwunastnicy zmienia formę na aktywną i jest gotowa do trawienia. Do uaktywnienia lipazy dochodzi dzięki kwasom żółciowym, białkom oraz fosfolipidom. Z racji tego, że enzym ten nie przechodzi do moczu, jego poziom bada się tylko za pomocą badań krwi. Prawidłowe stężenie lipazy to nie więcej niż 150 U/l. W przypadku, gdy zostanie on przekroczony, zachodzi podejrzenie ostrego zapalenia trzustki, nowotworu trzustki, perforacji wrzodów dwunastnicy, zapalenia otrzewnej oraz niedrożności przewodu trzustkowego. Na podniesienie lipazy wpływają leki m.in. kodeina i heparyna.
Enzymy trzustkowe – elastaza
Do zadań elastazy należy trawienie białek i rozkładanie ich na peptydy. Elastaza produkowana jest w trzustce, a następnie wraz z wytworzonym sokiem przedostaje się do jelit. Z organizmu ten enzym trzustkowy wydzielany jest z kałem. Elastaza jest enzymem niepodlegającym trawieniu. Jej poziom w trzustce bada się za pomocą badania kału. Prawidłowy poziom elastazy to 200ug/g. W przypadku, gdy jest on obniżony, oznacza stany zapalne lub niewydolność trzustki. Przy obniżonym poziomie elastazy zachodzi ryzyko wystąpienia cukrzycy.
Enzymy trzustkowe – trypsynogen
Trypsynogen podobnie jak elastaza trawi białka. W formie nieaktywnej wytwarzany jest przez trzustkę, aby następnie zostać przetransportowany do jelita cienkiego. Tam zostaje uaktywniony i przemienia się w trypsynę. Normy tego enzymu trzustkowego nie są ściśle określone. Jego poziom uzależnia się od wieku, płci i metody oznaczenia. Stąd też interpretacja wyników badań należy do lekarza. W przypadku, gdy stwierdzi on podwyższony poziom trypsyny, może to oznaczać zapalenie trzustki, nowotwór trzustki lub mukowiscydozę (podejrzenie to zachodzi głównie u niemowląt).