Jod to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Człowiekowi jest on potrzeby w śladowych ilościach, a jego głównym zadaniem jest produkcja hormonów tarczycy. Z racji tego o właściwy poziom jodu w organizmie powinien dbać każdy z nas. Niebezpieczne dla człowieka jest zarówno nadmiar, jak i niedobór jodu. Zobacz, za co dokładnie odpowiada jod i jak uchronić się przed jego niedoborami.
Chociaż do prawidłowego funkcjonowania ludzki organizm potrzebuje tylko śladowych ilości jodu, to o jego niedobory niezwykle łatwo. Z racji tego, że są one niezwykle groźne dla zdrowia, wprowadza się szereg akcji mających przeciwdziałać temu zjawisku. Jedną z najpopularniejszych jest jodowanie soli kuchennych. Obowiązek dodawania jodu do soli w Polsce wprowadzono w 1997 roku.
Jaka jest rola jodu w organizmie?
Jod to pierwiastek niezbędny przy produkcji hormonów tarczycy, czyli tyroksyny (T4) i jej aktywnej formy trójjodotyroniny (t3). Hormony te się niezwykle ważne dla człowieka. To od nich zależy prawidłowy rozwój oraz funkcjonowanie mózgu oraz układy nerwowego, a także przysadki mózgowej, mięśni, serca oraz nerek. Hormony tarczycy produkowane przez jod wpływają także znacznie na proces wzrostu oraz dojrzewania komórek organizmu, biorą udział w procesach oddychania komórkowego i wytwarzania energii oraz utrzymywania prawidłowej temperatury ciała.
Prawidłowe normy pierwiastka kody w organizmie
Dziennie zapotrzebowanie u osób dorosłych na jod wynosi 160 µg. Wskaźnik ten zwiększa się u kobiet w ciąży i karmiących piersią. U tych pierwszych zalecana dzienna dawka to 185 µg, u drugich 200 µg. Taka dawka jodu dziennie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. W przypadku dzieci zapotrzebowanie na jod wygląda następująco:
- noworodki i niemowlęta do 6 miesiąca życia – 40 µg
- niemowlęta do 12 miesiąca życia – 50 µg
- dzieci do trzeciego roku życia – 70 µg
- dzieci w wieku 4-6 lat – 90 µg
- dzieci w wieku 7-9 lat – 120 µg
- starsze dzieci – od 150 do 160 µg
Podaje się, że w ludzkim organizmie znajduje się ok. 40 mg jodu, z czego aż 75% zgromadzonych jest w tarczycy.
Nadmiar jodu w organizmie: objawy i skutki
W większości przypadków nadmiar jodu pochodzący z żywności jest tolerowany przez organizm i w jego wyniku nie występują skutki uboczne. Te mogą się jednak pojawić u osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne tarczycy. Wskazuje się, że w ich przypadku nadmiar jodu może wywołać nadczynność tarczycy, a takie niepożądane reakcje w postaci wzmożonej czynności gruczołów ślinowych, nadmierne wydzielanie się śluzu w oskrzelach czy odczyny alergiczne i zmiany skórne. W skrajnych przypadkach może również dojść do ostrego zatrucia jodem. Jego objawy to pieczenie w ustach, gardle, żołądku, bóle brzuch, nudność, wymioty, biegunka zaburzenia w funkcjonowaniu serca oraz białkomocz.
Niedobór jodu w organizmie – objawy i skutki
Z racji tego, że jod magazynowany jest przede wszystkim w tarczycy, to pierwsze objawy jego niedoboru pojawiają się zaburzeniami pracy tego narządu. Zbyt mała ilość jodu w organizmie to przede wszystkim powiększona tarczyca, czyli tzw. wole. Tworzone są nie po to, aby zwiększyć powierzchnię i pochłonąć jak najwięcej jodu krążącego we krwi. O niedoborze jodu w organizmie świadczy też ospałość, stałe uczucie chłodu, suchość skóry i śluzówek, chrypka, przybieranie na wadze bez przyczyny, trudność z koncentracją i pamięcią, wypadanie włosów, łamliwość paznokci.
Długotrwałe niedobory jodu mogą prowadzić do niedoczynności tarczycy, powiększenia gruczołu tarczycowego i powstawania wola. U dzieci niedobór jodu skutkuje opóźnieniem rozwoju fizycznego i psychicznego, natomiast u kobiet w ciąży może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu płodu. Często niedobór jodu może również wywołać poronienie, przedwczesny poród lub śmierć dziecka zaraz po urodzeniu.
Jak zbadać poziom jodu w organizmie?
Poziom jodu we krwi można oznaczyć z badania kontrolnego moczu. Regularnie powinny badać go kobiety w ciąży, a w przypadku niedoborów szybko skonsultować się z lekarzem i rozpocząć suplementację diety lub dokładnie przyjrzeć się swojemu jadłospisowi.
Produkty zawierające duże ilości pierwiastka jodu
Największe ilości pierwiastka jodu znajdują się w wodzie morskie, stąd też jego źródłem są wszelkie ryby, owce może i glony. Należy pamiętać, że jod uwalnia się też morza do powietrza, a następnie opada na ziemię, dlatego dzieciom i kobietą w ciąży zalecane są spacery nad morzem.
Produkty spożywcze zawierające duże ilości jodu to: świeży dorsz, mintaj, halibut, łosoś wędzony, ser gouda, pieczywo chrupkie, kefir, maślanka, brązowy ryż, sardynki, chleb żytni razowy, brokuły, jaja kurze, mleko 0.5%, orzechy laskowe, tuńczyk w oleju, tłusty ser edamski, makrela wędzona, mięczaki i skorupiaki. W Polsce jod znajduje się też w soli kuchennej. Należy jednak pamiętać, że soli nie można traktować jako głównego źródła pozyskania tego pierwiastka dla organizmu. Wynika to z tego, że dostarcza ona sodu, który zaburza gospodarkę wodno-elektrolitową, sprzyja nadciśnieniu, chorobom krążenia oraz nerek.
