Rozpoznawalność nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży ciągle wzrasta. Wynika to po części z coraz częstszego występowania otyłości u dzieci oraz z rosnącej świadomości tej choroby. Istnieją dowody na to, że nadciśnienie w wieku dziecięcym może prowadzić do nadciśnienia w wieku dorosłym. Jakie są przyczyny występowania nadciśnienia u dzieci i młodzieży? Jak sobie radzić z nadciśnieniem w młodym wieku?
Diagnostyka nadciśnienia u dzieci i młodzieży
Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży jest często niedodiagnozowane. Ciśnienie krwi należy mierzyć podczas każdej wizyty u lekarza u dzieci w wieku 3 lat i starszych, a także u dzieci wysokiego ryzyka młodszych niż 3 lata. Terapia farmakologiczna jest bezpieczna i skuteczna w kontrolowaniu ciśnienia krwi i zapobieganiu zmianom narządowym.
W ciągu ostatnich dwóch dekad nasza wiedza na temat nadciśnienia w wieku dziecięcym znacznie wzrosła. Obecnie uznaje się, że nadciśnienie u dzieci, szczególnie wśród nastolatków, nie jest tak rzadkie, jak wcześniej sądzono i w większości przypadków stanowi wczesny początek istotnego, a nie wtórnego nadciśnienia.
Ponadto nadciśnienie u dzieci jest związana z przedklinicznym uszkodzeniem narządu docelowego, takim jak przerost lewej komory, mikroalbuminuria i zwiększona grubość naczyń szyjnych, co zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe w wieku dorosłym.
Pomiary ciśnienia krwi, szczególnie ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego, znacznie pomogły w dokładnym rozpoznaniu nadciśnienia u dzieci i młodzieży. Aktualne wytyczne dotyczące oceny nadciśnienia u dzieci i młodzieży są szeroko dostępne, zwłaszcza wśród pediatrów i osób świadczących podstawowe usługi opieki zdrowotnej, pomagając im w badaniach przesiewowych, diagnostycznych i terapeutycznych u dzieci z wysokim ciśnieniem.
Liczne badania przeprowadzone w Europie i Stanach Zjednoczonych wykazały występowanie wysokiego ciśnienia krwi u około 1% -4% dzieci i młodzieży. Różnice etniczne, a także różnice w protokołach i metodologii stosowanej do oceny nadciśnienia, powodują niespójność w ustaleniach tego zjawiska na całym świecie.
Ciśnienie krwi u dzieci i młodzieży a u dorosłych
Rozpoznanie nadciśnienia u dzieci i młodzieży zależy od dokładnych pomiarów ciśnienia krwi. Jednak istnieje zasadnicza różnica w rozpoznawaniu nadciśnienia u dzieci w porównaniu z dorosłymi.
Zalecenia dla dorosłych pochodzą z dużych i długoterminowych badań obserwacyjnych i interwencyjnych z twardymi punktami końcowymi zachorowalności i śmiertelności. Takie badania u dzieci i młodzieży są w dużej mierze niewykonalne, ponieważ zdarzają się przede wszystkim schorzenia sercowo-naczyniowe w odległej przyszłości (co sprawia, że obserwacja jest bardzo trudna).
Podwyższone ciśnienie u dzieci i młodzieży a zagrożenie chorobami
Nadciśnienie tętnicze jest znanym czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej u dorosłych, a obecność nadciśnienia w wieku dziecięcym może przyczynić się do wczesnego rozwoju tej choroby. Raporty wskazują, że wczesny rozwój miażdżycy istnieje u dzieci i młodzieży i może być związany z nadciśnieniem w wieku dziecięcym.
Przerost lewej komory (LVH) jest najbardziej widocznym klinicznym dowodem uszkodzenia narządowego w nadciśnieniu w wieku dziecięcym. Dane pokazują, że LVH można zaobserwować u aż 41 procent pacjentów z nadciśnieniem w wieku dziecięcym.
Pacjenci z ciężkimi przypadkami nadciśnienia w wieku dziecięcym są również narażeni na zwiększone ryzyko rozwoju encefalopatii nadciśnieniowej, drgawek, udarów mózgu i zastoinowej niewydolności serca. Na podstawie tych obserwacji wczesne wykrycie i interwencja u dzieci z nadciśnieniem są potencjalnie korzystne w zapobieganiu długotrwałym powikłaniom nadciśnienia.
Czynniki ryzyka nadciśnienia u dzieci i młodzieży: BMI, pochodzenie etniczne, dziedziczność
Raporty z badań wykazały związek między ciśnieniem krwi a wskaźnikiem masy ciała BMI, co sugeruje, że otyłość jest silnym czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia w wieku dziecięcym.
Nie ma wystarczających danych, które definiują rolę rasy i pochodzenia etnicznego w nadciśnieniu u dzieci i młodzieży, ale wyniki kilku badań pokazują, iż czarnoskóre dzieci posiadają wyższe ciśnienie krwi niż białe dzieci.
Dziedziczność nadciśnienia w wieku dziecięcym szacowana jest na 50 procent. Jedno sprawozdanie z badań mówi, że 49 procent pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem w wieku dziecięcym miało krewnego z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym, a 46 procent pacjentów z wtórnym nadciśnieniem w wieku dziecięcym miało krewnego z wtórnym nadciśnieniem.
W innym raporcie wykazano zaś, że u nastolatków z pierwotnym nadciśnieniem występuje 86% dodatnich wywiadów rodzinnych nadciśnienia tętniczego. Istnieją dowody na to, że karmienie piersią w okresie niemowlęcym może wiązać się z niższym ciśnieniem krwi w dzieciństwie.
Leczenie nadciśnienia u dzieci i młodzieży
Jeżeli zachodzi potrzeba leczenia farmakologicznego nadciśnienia u dzieci i młodzieży, leczenie powinno rozpoczynać się od jednego leku z następujących grup:
- blokery kanałów wapniowych (np. amlodypina),
- leki moczopędne (np. furosemid lub spironolakton).
- inhibitory konwertazy angiotensyny (np. kaptopryl),
- blokery receptorów angiotensyny (np. losartan),
- beta – blokery (np. propranolol),
Leczenie powinno zaczynać się od najmniejszej zalecanej dawki leków. W razie potrzeby należy ją zwiększać, a jeśli dawka osiągnie maksymalny możliwy poziom, trzeba włączyć drugi lek z innej grupy terapeutycznej.