Ludzie spożywali kofeinę już w epoce kamienia. Nasi przodkowie odkryli, że żucie nasion, kory lub liści niektórych roślin ma wpływ na złagodzenie zmęczenia, pobudzenie świadomości i podniesienie nastroju. Dopiero znacznie później okazało się, że działanie kofeiny zostaje zwiększone przez namaczanie takich roślin w gorącej wodzie. Wiele kultur posiada legendy, które przypisują odkrycie takich roślin ludziom żyjącym wiele tysięcy lat temu.
Historia kofeiny – jak doszło do odkrycia jej właściwości? Mity i legendy
Według jednej popularnej mongolskiej legendy, cesarz Chin Shennong, rzekomo panujący w około 3000 roku p.n.e., przypadkowo odkrył, że gdy niektóre liście wpadły do wrzącej wody, powstał aromatyczny i regenerujący napój.
Wczesna historia kawy jest niejasna, ale popularny mit wskazuje jako miejsce jej odkrycia Etiopię, skąd pochodzi cafe arabica. Zgodnie z tym mitem, zaobserwowano kozy, które w nocy po wypasie w krzewach kawy stały się „szczęśliwe” i miały problem z zaśnięciem, a ludzie po spróbowaniu jagód, które jedzą kozy, odczuwały tę samą witalność. Najwcześniejsza literacka wzmianka o kawie znalazła się w pracach perskiego lekarza z IX wieku al-Razi. W 1587 r. Malaye Jaziri opracowała pracę poświęconą historii i legalnym kontrowersjom kawy pt. “Umdat al safwa fi hill al-qahwa”.
W Europie kawa nazywana była „winem arabskim”. Pierwsza wzmianka o tym napoju datowana jest na XVII wiek. W tym czasie powstały “kawiarnie”, pierwsze z nich znajdowały się w Konstantynopolu i Wenecji. W Wielkiej Brytanii pierwsze kawiarnie zostały otwarte w Londynie w 1652 roku w St Michael’s Alley w Cornhill.
Czym jest kofeina i jak działa?
Kofeina jest alkaloidem ksantynowym, który działa jako środek pobudzający. Występuje w liściach i owocach kawy, w herbacie, jagodach yerba mate i guaranie oraz w małych ilościach w kakao i orzechach kola. Ogólnie rzecz biorąc, kofeina znajduje się w ziarnach, liściach i owocach ponad 60 roślin, w których działa np. jako naturalny pestycyd paraliżujący i zabijający niektóre owady.
Kofeina jest stymulantem ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Jej działanie to tymczasowe zapobieganie ospałości i przywracanie czujności.
Napoje zawierające kofeinę, takie jak kawa, herbata, napoje bezalkoholowe i napoje energetyczne cieszą się dużą popularnością: kofeina jest powszechnie spożywaną substancją psychoaktywną na świecie. W Ameryce Północnej nawet 90% dorosłych osób spożywa codziennie kofeinę.
Kofeina może zwiększyć pamięć długotrwałą
Liczne badania sugerują, że kofeina ma wiele korzyści zdrowotnych. Naukowcy wzięli pod lupę kofeinę, jako środek mogący wpłynąć na lepsze zapamiętywanie. Ta ciekawa teza została poddana wielu badaniom i naukowcy doszli tym sposobem do kilku ciekawych wniosków. Przede wszystkim, jeśli spożyjemy pewną dawkę kofeiny po sesji uczenia się czegoś, może ona pomóc nam zapamiętać więcej informacji.
Badania mające wykazać, czy kofeina faktycznie wpływa na poprawę pamięci odbyły się na grupie 160 ochotników w wieku od 18 do 30 lat (ostatecznie wzięto pod uwagę wyniki 117 osób).
Pierwszego dnia badania uczestnikom pokazano zdjęcia różnych przedmiotów i poproszono ich o zidentyfikowanie ich jako przedmiotów “wewnętrznych” lub “zewnętrznych”.
Następnie uczestnicy badania zostali losowo przydzieleni do otrzymania tabletki zawierającej 200 mg kofeiny lub tabletki placebo.
Następnego dnia pokazano uczestnikom te same zdjęcia, a także kilka nowych. Naukowcy poprosili uczestników badania o sprawdzenie, czy zdjęcia były “nowe”, “stare” czy “podobne do oryginalnych zdjęć” (z dnia poprzedniego). Na tej podstawie naukowcy stwierdzili, że osoby, które zażyły kofeinę, lepiej poradziły sobie w rozpoznawaniu podobnych zdjęć w porównaniu z uczestnikami, którzy zażyli placebo. Jednakże naukowcy zauważyli, że obie grupy były w stanie dokładnie odróżnić, czy zdjęcia były stare czy nowe.
Nowe badania sugerują, że spożywanie 200 mg kofeiny dziennie może zwiększyć pamięć długoterminową.
Badania zależności pomiędzy kofeiną a poprawą pamięci długotrwałej – dalsze znaki zapytania
Zespół przeprowadził dalsze eksperymenty, stosując dawki 100 mg i 300 mg kofeiny. Okazało się, że wydajność była lepsza po dawce 200 mg, w porównaniu z dawką 100 mg, ale nie nastąpiła znaczna poprawa po 300 mg kofeiny, w porównaniu ze spożyciem 200 mg.
Wniosek zatem nasuwa się sam: potrzebna jest nam dawka co najmniej 200 mg kofeiny, aby zaobserwować wzmacniający wpływ kofeiny na utrwalanie pamięci.
Zespół naukowców odkrył również, że wydajność pamięci nie uległa poprawie, jeśli pacjentom podano kofeinę na 1 godzinę przed przeprowadzeniem testu identyfikacji obrazu.
Prawdopodobnie kofeina wywiera wpływ na zapamiętywanie w strukturze mózgu pod o nazwie hipokamp, ale rolę w tym procesie mogą odgrywać również inne obszary mózgu. Hipokamp najbardziej kojarzy się z pamięcią, ponieważ to właśnie on określany jest jako centrum pamięciowe i jest odpowiedzialny za regulację procesu przenoszenia informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Hipokamp utrwala wspomnienia.
Oczywiście należy przeprowadzić dalsze badania w celu lepszego zrozumienia mechanizmów, dzięki którym kofeina wpływa na pamięć długotrwałą.