Zaćma to poważna choroba oczu. Schorzenie jest wrodzone lub nabyte i polega na powstawaniu plamek na soczewce oka. Zaćma jest jedną z podstawowych przyczyn ślepoty. Zazwyczaj z zaćmą borykają się osoby w podeszłym wieku, ale nie jest to norma. Przyczyny zaćmy nie są do końca znane. Wskazuje się, że dużą rolę w rozwoju schorzenia mają uwarunkowania genetyczne oraz zaburzenia o podłożu metabolicznym. Zobacz, jaki jest mechanizm działania zaćmy.
Zaćma to inaczej katarakta. Choroba polega na zmętnieniu soczewki oka oraz obniżeniu poziomu ostrości wzroku. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, katarakta jest jedną z najczęstszych przyczyn całkowitej ślepoty i uszkodzenia narządu wzroku. Choroba zazwyczaj dotyka osoby powyżej 60. Roku życia.
Rodzaje zaćmy
Zaćma jest chorobą występująca w kilku odmianach. Może ona mieć charakter wrodzony lub nabytym. Zaćma wrodzona rozwija się już w okresie prenatalnym, ewentualnie w pierwszych latach życia. W przypadku katarakty wrodzonej wymieniamy:
- zaćmę warstwową (okołojądrową), która jest najczęstszą postacią katarakty wrodzonej. Cechuje się częściowym upośledzeniem widzenia, ponieważ zmętnienie obejmuje jądro soczewki, zlokalizowane na obwodzie,
- zaćmę jądrową przy, której zmętnienie następuje w centralnej części soczewki,
- zaćmę błoniastą, która jest wynikiem uszkodzenia torebki soczewki,
- zaćmę torebkową (w postaci przedniej i tylnej), obejmującą torebkę soczewki,
- zaćmę biegunową (przednią lub tylną), obejmującą torebkę i masę soczewkową.
Medycyna dzieli również zaćmę w zakresie zaawansowania schorzenia, jej lokalizacji oraz przyczyny. Najczęściej mamy do czynienia z tzw. zaćmą starczą, czyli tą występującą po 60 roku życia.
Przyczyny zaćmy ocznej
Medycyna nie odkryła jeszcze do końca przyczyn rozwoju katarakty. Najczęściej jako podłoże podaje się podeszły wiek, choroby oczy, roniki chinowe przenikające do białek ocznych. Czynnikami ryzyka jest również:
- Dziedziczność – dane medyczne wskazują, że u ok. 35% osób zaćmą jest dziedziczna i pojawia się, jeśli wcześniej ktoś z rodziny zmagała się z tą chorobą;
- Mutacje chromosomowe np. te występujące przy zespole Downa;
- Schorzenia oczy np. małoocze, brak tęczówki, odwarstwienie siatkówki i nowotwory złośliwe narządu wzroku;
- Zaburzenia ze strony układu trawiennego m.in. zespół Lowe’a czy galaktozemia;
- Zaburzenia wewnątrzmaciczne;
- Zażywanie kortykosteroidów w ciąży;
- Choroby ogólnoustrojowe np. cukrzyca, zapalenie twardówki lub rogówki oka, uszkodzenie gałki ocznej, guzy wewnątrzgałkowe, krótkowzroczność oraz atopowe zapalenie skóry.
Objawy zaćmy ocznej
Objawy zaćmy różnią się przy schorzeniu nabytym i wrodzonym. Forma nabyta rozwija się stopniowo przez wiele lat. Pierwszym objawem schorzenia jest obniżony poziom ostrości widzenia. Zmiany są stopniowe i zaczynają się od lekkiej wady, a kończą na całkowitym upośledzeniu narządu wzroku. Oprócz tego jako objawy zaćmy podaje się podwójne widzenia, zmniejszenie widzenia intensywności kolorów, problemy z ocenianiem odległości. Przy zaćmie wrodzonej dodatków mamy do czynienia z zezem oraz oczopląsem.
Diagnoza zaćmy ocznej
Do lekarza okulisty zazwyczaj pacjent zgłasza się z powodu nieostrego, rozmytego widzenia. Na początku okulista próbuje korygować wadę wzroku, zapisując okulary, jednak potrzeba wymiany szkieł na mocniejsze jest coraz częstsze. W takim wypadku lekarz zleca badanie za pomocą lampy szczelinowej, specjalnego urządzenia optycznego, które pozwala zbadać strukturę oka w powiększeniu. Badanie na zaćmę nie jest bolesne ani inwazyjne. W czasie badania można stwierdzić, jak bardzo nasilone są zmiany i w której części soczewki zlokalizowane.
Leczenie katarakty
Leczenie zaćmy to operacyjne usunięcie zmętniałej mas soczewki. Operacja jest jedynym rozwiązaniem. Metody operacyjnego leczenia zaćmy zmieniały się przez lata. Aktualnie najczęściej wykonuje się zabiegi pozostawiające większość torebki soczewki i tworząc miejsce na wszczepienne tej sztuczne. Ma ona zastąpić soczewkę naturalną, która bardzo silnie załamuje promienie świetlne. Moc sztucznej soczewki ustalana jest na podstawie badań przedoperacyjnych. Operacja sprawia, że po je zakończeniu chory osiąga optymalną ostrość widzenia bez okularów. Operację na zaćmę stosuje się zarówno przy schorzeniu o podłożu wrodzonym, jak i nabytym. Zabieg nie jest uważany za inwazyjny i zazwyczaj trwa kilka godzin, po nim pacjenci wypuszczani są od razu do domu. Jako powikłania po leczeniu operacyjnym zaćmy wymienia się astygmatyzm, krwotok nadnaczyniówkowy, wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, odwarstwienie siatkówki oraz obrzęk plamki.
Warto pamiętać, że operacji zaćmy nie można wykonać u pacjentów, którzy przeszli zawał serca lub udar mózgu (w przeciągu ostatniego pół roku) oraz u których zdiagnozowano niewydolność krążeniowo-oddechową, astmę, zwyrodnienie układy mięśniowego.
Rekonwalescencja po operacji zaćmy
Rekonwalescencja po operacji zaćmy trwa ok. 1,5 miesiąca. Najtrudniejszym aspektem życia po zabiegu są problemy z widzeniem, dlatego pacjent zazwyczaj musi zdać się na pomoc osób trzecich. Po operacji zaleca się również: unikanie dużego wysiłku fizycznego (przez 3 miesiące), stosowanie maści antybiotycznych i kropli zapobiegających wysokiemu ciśnieniu wewnątrzgałkowym, noszenie opatrunku chroniącego oko przed działaniem warunków zewnętrznych.
