Gruczoł tarczycy jest organem w kształcie motyla umieszczonym u nasady szyi. Uwalnia hormony kontrolujące metabolizm – sposób, w jaki twoje ciało wykorzystuje energię. Jakie są podstawowe funkcje tarczycy? Jak wygląda badanie tarczycy i na co wskazują wyniki?
Tarczyca – gruczoł wydzielania wewnętrznego
Hormony tarczycy regulują funkcje życiowe organizmu, w tym:
- Oddychanie
- Tętno
- Centralny i obwodowy układ nerwowy
- Masę ciała
- Siłę mięśni
- Cykle menstruacyjne
- Temperaturę ciała
- Poziom cholesterolu
- I wiele innych.
Tarczyca ma około centymetra długości i leży przed gardzielą poniżej chrząstki tarczycy, nazywanej czasem jabłkiem Adama. Tarczyca dzieli się na dwie części zwane płatami, leżącymi po obu stronach tchawicy i zwykle połączonymi paskiem o nazwie przesmyk. U niektórych osób tarczyca nie ma przesmyku, a zamiast tego występuje jako dwa oddzielne płaty.
Tarczyca jest częścią układu hormonalnego składającego się z gruczołów, które produkują, przechowują i uwalniają hormony do krwioobiegu. W ten sposób hormony docierają do komórek organizmu. Tarczyca wykorzystuje jod z pożywienia, aby wytworzyć dwa główne hormony:
- Trijodotyronina (T3)
- Tyroksyna (T4)
Tarczyca – niedoczynność i nadczynność – objawy
Ważne, aby poziomy T3 i T4 nie były ani za wysokie, ani za niskie. W tym celu dwa gruczoły w mózgu – podwzgórze i przysadka mózgowa – komunikują się. aby utrzymać równowagę T3 i T4.
Podwzgórze produkuje hormon uwalniający TSH, który sygnalizuje przysadce mózgowej aby ta „kazała” tarczycy wytwarzać więcej lub mniej T3 i T4:
- Gdy poziomy T3 i T4 są niskie we krwi, przysadka uwalnia więcej TSH, aby powiedzieć tarczycy, żeby wytwarzała więcej hormonów
- Jeśli poziomy T3 i T4 są wysokie, przysadka uwalnia mniej TSH do tarczycy, aby spowolnić wytwarzanie tych hormonów.
T3 i T4 podróżują w krwioobiegu, aby dotrzeć do niemal każdej komórki w ciele. Do czego się przyczyniają? Między innymi regulują częstość akcji serca i szybkość przetwarzania pokarmu przez jelita (metabolizm), więc jeśli poziomy T3 i T4 są niskie, tętno może być wolniejsze niż normalnie, mogą wystąpić również zaparcia i przyrost wagi. Z kolei jeśli poziomy T3 i T4 są za wysokie, objawiają się szybkim tętnem i biegunką, prowadzącą do utraty wagi.
Objawy niedoczynności tarczycy:
- Problem ze snem
- Zmęczenie
- Trudności z koncentracją
- Sucha skóra i włosy
- Depresja
- Wrażliwość na niską temperaturę
- Ból stawów i mięśni
- Ciężkie, bolesne miesiączki
Objawy nadczynności tarczycy:
- Niepokój
- Drażliwość
- Nerwowość
- Nadpobudliwość
- Pocenie się lub nadwrażliwość na wysokie temperatury
- Drżenie rąk
- Wypadanie włosów
- Zanik miesiączek lub lekkie miesiączki
Badanie hormonów tarczycy – jak wygląda i co jest brane pod lupę?
Poziom hormonów tarczycy bada się przy pomocy pobranej od pacjenta krwi. Badanie trwa tylko kilka minut, a wynik otrzymujemy już kilka godzin później (w zależności od laboratorium). Krew pobiera się na czczo, pacjenci, którzy na co dzień zażywają hormony (np. w tabletkach – Euthyrox), w celu uzyskania poprawnych wyników powinni odstawić tego dnia dawkę leku przed badaniem.
Badane są najczęściej poziomy TSH, ft3 i ft4.
- TSH – to skrócona nazwa tyreotropiny. Badanie tego hormonu produkowanego przez tarczycę zalecane jest zazwyczaj do diagnozy niepłodności czy do oceny poprawności działania tarczycy. Podczas ciąży pomiar TSH zlecany jest przez ginekologa kilkakrotnie, ponieważ zaburzenia endokrynologiczne szkodzą nie tylko ciężarnej kobiecie, ale również rozwijającemu się w jej łonie maleństwu. Pomiar przysadkowej produkcji TSH mierzy się metodą określaną nazwą IRMA (test immunoradiometryczny). Zwykle niski poziom (mniej niż 5 jednostek) TSH jest wystarczający do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Oznaczenie poziomu tyreotropiny we krwi zleca się zwykle, gdy lekarz ma podejrzenia dotyczące występowania niedoczynności lub nadczynności tarczycy, które mogą objawiać się między innymi: zwiększeniem lub zmniejszeniem masy ciała, osłabieniem, zaparciami, zmianami skórnymi, biegunkami, zaburzeniem rytmu serca – kołataniem, nierównym biciem serca, niepokojem, rozdwajaniem się włosów i paznokci. Oznaczanie poziomu TSH jest również bardzo ważne przy monitorowaniu terapii hormonami tarczycy.
- Ft3 (T3) – wyniki stanowiące normę wahają się między 2,25 – 6 pmol/l (1,5 – 4 ng/l); w porównaniu do ft4, poziom hormonu ft3 jest stosunkowo niski, bo stanowi tylko 10% z całości hormonów tarczycy, natomiast jest bardzo ważny i odpowiedzialny za większość działań (wykazuje nawet 4 razy silniejsze działanie od ft4). Oznaczanie poziomu ft3 to badanie pomocnicze w diagnozie nadczynności tarczycy.
- Ft4 (T4) – normy 11,8-24,6 pmol/l (dla T4: 58-154 nmol/l); ft4 pobudza metabolizm, dba o wzrost mięśni i kości oraz układ nerwowy, poziomy tego hormonu zmieniają się zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży. Podwyższony poziom tego hormonu może świadczyć o nadczynności tarczycy spowodowanej na przykład występowaniem choroby Gravesa-Basadeva, poporodowego zapalenia tarczycy, toksycznego wola guzkowego czy tyreotoksykozy ciążowej, natomiast niskie stężenie tego hormonu może świadczyć o niedoczynności spowodowanej chorobą Hashimoto czy niedoczynnością podwzgórza lub przysadki.
