O nietolerancji laktozy mówi się coraz więcej. Schorzenie to polega na uczuleniu na występujących w mleku cukier. Nietolerancja laktozy uważana jest za najczęściej spotykaną nietolerancję pokarmową. Jako jej bezpośrednią przyczynę wskazuje się brak w organizmie laktazy, czyli enzymu koniecznego do rozkładu laktozy. Jego brak oznacza, że po spożyciu mleka lub jego przetworów występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Zobacz, jak powstaje nietolerancja laktozy, jakie są jej objawy oraz sposoby leczenia.
Nietolerancja laktozy jest niewłaściwą reakcją organizmy na spożycie produktów zawierających cukier mleczny (laktozę). Jako przyczynę tej nietolerancji pokarmowej podaje się brak lub niedobór jednego z enzymów trawiennych – laktozy. Jest on niezbędny, aby mogło dojść do rozkładu cukru mlecznego na glukozę i galaktozę. W związku z tym dochodzi do fermentacji bakteryjnej laktozy w jelicie grubym.
Przyczyny nietolerancji laktozy
Jako najczęstszą przyczynę nietolerancję laktozy podaje się dziedziczny niedobór laktozy, czyli tzw. hipolaktazję dorosłych. Pierwotny niedobór laktazy ujawnia się bardzo wcześnie, zazwyczaj ok. 2 roku życia. W tym wieku zmniejsza się bowiem aktywności laktozy, która osiąga ok. 5% wyjściowej aktywności. Oznacza to, że o nietolerancji laktozy mówimy tylko w przypadku nastolatków i osób dorosłych – schorzenie to nie występuje u dzieci i niemowląt.
Inną przyczyną nietolerancji laktozy może być alaktazja, czyli wrodzony niedobór laktozy. Schorzenie to jest uwarunkowane genetycznie i jest wrodzonym defektem metabolicznym. W praktyce oznacza to, że organizm nie może wytwarzać laktozy. Jeśli nietolerancja laktozy ma to podłoże, może objawiać się już u noworodków, a jej objawy pojawiają się po podaniu maluchowi mleka matki lub modyfikowanego zawierającego laktozę.
Nietolerancja pokarmowa laktozy może mieć charakter wtórny. Mówimy tutaj o nietolerancji przejściowej lub utrwalonej. Nietolerancja laktozy wtórna jest wynikiem chorób lub czynników doprowadzających do uszkodzenia nabłonka i kosmyków jelitowych, które produkują laktozę. Wtórna nietolerancja laktozy to powikłanie po:
Chorobie Leśniowskiego-Crohna (szczególnie w fazie ostrej i w okresie przechodzenia w stan remisji)
- martwiczym zapaleniu jelita
- chorobie Whipple’a
- zespole krótkiego jelita
- infekcji żołądkowo-jelitowe, np. ostrej lub przewlekłej biegunce – wywołana hest przez bakterie (najczęściej Escherichia coli i Salmonella) lub wirusy (zwykle rotawirusy i adenowirusy)
- zakażeniu pasożytnicze przewodu pokarmowego: lamblioza, tasiemczyca
- celiakii
- chorobie Duhringa (skórna manifestacja nietolerancji glutenu)
- alergii pokarmowa, np. alergia na białko mleka krowiego lub soi
- mukowiscydozie.
Zniszczenie nabłonka i kosmyków jelitowych to najczęściej efekt nadmiernego stosowania antybiotyków, niesterydowych leków przeciwzapalnych, kwas acetylosalicylowego, chemioterapeutyków oraz alkoholu.
Objawy nietolerancji laktozy
Objawy nietolerancji laktozy bardzo łatwo pomylić ze schorzeniami przewodu pokarmowego, zwłaszcza zespołu jelita drażliwego. Jako typowe symptomy nietolerancji laktozy wymienia się:
- biegunki (stolce mają charakterystyczny kwaśny zapach);
- wzdęcia
- bóle brzucha
- “przelewanie” w jamie brzusznej
- oddawanie nadmiernej ilości gazów
- kolki
- nudności i wymioty (u niektórych).
Stopień nasilenia tych objawów jest indywidualny i zależy głównie od ilości spożytej laktozy. Im więcej się jej spożyje, tym bardziej nasilone są objawy nietolerancji. Należy pamiętać, że wymienione symptomy pojawiają się najczęściej po kilku, kilkunastu godzinach od spożycia mlecznego cukru. Sprawia to, że nie zawsze pojawienie się objawów alergicznych łączy się z nietolerancją laktozy.
Jak zdiagnozować nietolerancję laktozy?
Aby zdiagnozować nietolerancję laktozy, należy przeprowadzić badanie takie jak wodorowy test oddechowy, badanie pH stolca, test doustnego obciążenia laktozą, próbę eliminacyjną, badanie molekularne. Jako najskuteczniejszy test diagnostyczny podaje się jednak badanie endoskopowe. Trzeba jednak pamiętać, że jest ono bardzo inwazyjne i polega na pobraniu fragmentu jelita cienkiego, a następnie poddaniu go ocenie na zawartość laktozy.
Leczenie nietolerancji laktozy
Leczenie nietolerancji laktozy zależy od tego, jak jest przyczyną nietolerancji pokarmowej. Przy postaci wrodzonej leczenie oznacza dożywotnie wyeliminowanie z diety produktów zawierających cukier mleczny. Jest to konieczne, ponieważ nieleczona nietolerancja może zagrażać życiu. Pewnym ułatwieniem jest pojawienie się laktozy w tabletkach. Farmaceutyki mają pomagać w trawieniu pokarmów mlecznych. Należy je zażywać przed zjedzeniem mleka i jego przetworów. Trzeba pamiętać, że tabletki z laktozą mogą spożywać tylko niektórzy chorzy na wrodzoną i pierwotną nietolerancję laktozy.
Osoby chorujące na wtórną nietolerancję laktozy muszą czasowe wyeliminować produkty z cukrem mlecznym, a u małych dzieci i niemowląt stosowane są mieszanki mleczne bezlaktozowe. Dieta musi być stosowana do czasu wyleczenia choroby, która spowodowała nietolerancję pokarmową. Po zakończonej sukcesem kuracji nietolerancja powinna ustąpić i będzie można wrócić do normalnego jadłospisu.
