Klasterowy ból głowy to inaczej zespół Hortona. Głównym objawem tej choroby jest bardzo silny ból, który powoduje, że w czasie ataku może dojść do nieracjonalnych zachowań np. prób samobójczych czy samookaleczeń. Klasterowy ból głowy należy do bólów pierwotnych, czyli takich niewywoływanych przez żadną chorobę. Najczęściej pojawia się on u mężczyzn pomiędzy 20 a 50 rokiem życia. Jego leczenie jest trudne i w wielu przypadkach mało skuteczne.
Klasterowy ból głowy to dolegliwość trwająca od kilkunastu minut do kilku godzin. Napady mogą zdarzać się codziennie, a nawet kilka razy dziennie. Takie serie napadów bólowych mogą występować przez tydzień lub miesiąc, aby ustąpić na jakiś czas i wrócić ponownie. Na wystąpienie zespołu Hortona narażeni są przede wszystkim mężczyźni w wieku od 30 lat, ale klasterowy ból głowy diagnozuje się nawet u małych dzieci.
Przyczyny klasterowego bólu głowy
Klasterowe bóle głowy to dla współczesnej medycyny prawdziwą zagadką. Bóle uważana są za te pierwotne, czyli te niewywoływane przez żadną chorobą. Do dziś nie wiadomo, jakie są przyczyny zespołu Hortona. Podejrzenia padają na stany zapalne struktury kostnej, przez którą przebiega tętnica prowadzącą do mózgu środkowego oraz pierwsza odnoga nerwu trójdzielnego. Według badań klasterowe bóle głowy nasilają się również poprzez prowadzenie niezdrowego trybu życia. Wystąpieniu tego schorzenia sprzyjają załogi (papierosy i alkohol), dieta szczególnie ta obfitująca w tyraminę (znajdziemy ją w wędlinach, serach, marynowanych i wędzonych rybach, wątróbce, sosie sojowym, kawiorze, bananach, figach i czekoladzie). Ryzyko wystąpienia klasterowych bólów głowy zwiększa się również, gdy w rodzinie były przypadku zachowania na to schorzenie.
Objawy zespołu Hortona
Objawy klasterowego bólu głowy są niezwykle charakterystyczne, dlatego łatwo i szybko można je rozpoznać. Najważniejszym symptomem jest ból głowy, który jest:
- opisywany jako rozdzierający, palący, rażący, kłujący, wiercący, a przede wszystkim bardzo intensywny;
- jednostronny (występuje po jednej stronie głowy);
- zlokalizowany w obrębie unerwienia nerwu trójdzielnego, czyli unerwiającego czuciowo twarz. Oznacza to, że ból może się pojawić w okolicy oczodołowej (za gałką oczną) lub skroniowej, rzadziej w obrębie policzka lub szczęki.
Oprócz tego zespół Hortona objawia się tym, że:
- napad bólu pojawia się nagle (bez żadnych objawów przepowiadających), osiągając maksymalne natężenie w ciągu około 5 minut i utrzymuje się średnio 15-20 minut, rzadziej do 2 godzin. W ciągu doby pojawia się 3-8 takich napadów bólowych;
- występuje w klasterach, czyli kilku grupach napadowych. Najczęściej klaster (okres bólowy) trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Chorzy skarżą się przeważnie na 2-3 takie okresy bólowe w roku, między którymi występują okresy bezobjawowe (tzw. remisje), trwające zwykle ok. 3-4 miesiące;
- zwykle pojawia się w czasie snu;
- raz zlokalizowany ból pojawia się praktycznie zawsze w tym samym miejscu, rzadko przemieszcza się.
Objawy współtowarzyszące klastrowym bólowi głowy to natomiast: łzawienie, przekrwienie spojówek, uczucie zatkanego nosa, wyciek z nosa, zwężenie źrenic, zwężenie szpary powiekowej, obrzęk powiek, zapadnięcie gałki ocznej po stronienie bolącej części głowy. Należy pamiętać, że przy zespole Hortona mogą występować irracjonalne zachowanie. Chory na dolegliwość może reagować agresją względem siebie lub otoczenia, a w skrajnych przypadkach może nawet próbować targnąć się na swoje życie. Po ustaniu bólu głowy wszystko wraca do normy i pacjent nie przejawia zachowań destrukcyjnych.
Jak leczyć klasterowy ból głowy?
Klasterowy ból głowy to dolegliwość niezwykle uciążliwa i obniżają komfort życia. W przypadku, gdy jej objawy wystąpią, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Rozpoznanie choroby i diagnoza polegają przede wszystkim na wykluczeniu innych chorób mogących powodować dotkliwe bóle głowy np. zapalenia zatok, tętniaka czy guza mózgu. Należy mieć świadomość, że leczenie klasterowego bólu głowy jest niezwykle trudne, a całkowite wyleczenie niemal niemożliwe. Objawy tego schorzenia stara się więc łagodzić, stosując preparaty antymigrenowe i przeciwbólowe oraz leki z grupy tryptanów lub na bazie lity. Farmaceutyki te często jednak wywołują niepożądane skutki takie jak nudności, wymioty i drżenia, a korzyści osiągane są niewspółmierne do poniesionych kosztów.
Jako sposób na klasterowy ból głowy wskazuje się też tlenoterapię, która polega na wdychaniu czystego tleniu zaraz po pierwszych oznakach nadchodzącego ataku. Inhalacje tlenem trwają minimum 5 minut. Leczenie klasterowego bólu głowy może również przybrać bardziej zawansowane metody np. ostrzykiwanie zwojów nerwy trójdzielnego alkoholem, glicerolem lub lidokainą. Bez względu jednak na to jaką kurację się zastosuje, chory powinien stosować zasady minimalizujące ryzyko wystąpienia napadów. Warto więc ustalić czynnik, który je aktywuje i się go wystrzegać. W czasie napadu dolegliwość złagodzić może natomiast chodzenie oraz uciskanie zajętego bólem obszaru głowy.
