Depresja to zaburzenie psychiczne zaliczane do schorzeń afektywnych. Pojawić może się u osób w każdym wieku. Coraz częściej mówi się o depresji u osób starszych. Jest ona szczególna, bowiem jej przyczynami są przede wszystkim czynniki biologiczne, a nie społeczno – kulturowe. Depresji u seniora nie należy lekceważyć, jest ona tak samo groźna, jak w przypadku osób w wieku średnim czy nastolatków. Poznaj specyfikę zaburzeń afektywnych u osób starszych.
Podaje się, że depresja występuje u ok. 15% osób powyżej 65 roku życia. Częściej zaburzenia afektywne diagnozuje się u seniorów mieszkających w domach opieki. Depresja u osób starszych ma zazwyczaj charakter przewlekły. Przyczyny jej pojawienia się są bardzo różne, ale zauważa się tu dominację czynników biologicznych nad społeczno-kulturowymi.
Specyfikacja depresji seniora
Depresja w wieku starszym najczęściej połączona jest z objawami somatycznymi takimi jak bóle, problemy z krążeniem, zaburzenia łaknienia. Ze względu na to, że stan depresyjny jest ściśle połączony z dolegliwościami bólowymi, to często jest mylona lub postrzegana jako inne schorzenia. Oznacza to, że depresja u seniora często przez wiele lat pozostaje niezdiagnozowana. Tymczasem problem zaczyna być bardzo poważny, ponieważ dotyka ponad 15% seniorów (u tylko następuje właściwe rozpoznanie choroby).
Mówiąc o specyfikacji depresji seniora, należy również wspomnieć, że jest ona aż 3-krotnie częściej przyczyną samobójstw niż u osób młodych. Groźne jest również to, że depresja osób starszych ma charakter przewlekły.
Problem ze zdiagnozowaniem depresji u seniorów wynika z tego, że mało osób starszych posiada wiedzę na temat zaburzeń afektywnych. Objawy choroby często więc mylone są z chorobami wieku starczego. Warto również wspomnieć, że edukacja studentów medycyny w zakresie depresji u osób starszych jest bardzo okrojona. Wszystko to prowadzi do problemów z rozpoznaniem choroby, a ta nieleczona jest niezwykle groźna.
Depresja u seniora – kto jest na nią narażony?
Mówiąc o depresji u seniora, mówimy o tej, która występuje po 65 roku życia. W tej grupie wiekowej cierpi na nią 30%. Wskaźnik zachorowalności wzrasta wraz z wiekiem – wśród osób po 80 roku życia już u co trzeciej osoby pojawiają się objawy depresji. Na depresję w wieku starczym w równym stopniu chorują mężczyzny i kobiety, choć jeszcze do niedawna uważano, że w grupie ryzyka znajdują się głównie panie.
Przyczyny depresji u osób starszych
Przyczyny depresji u osób starszych są bardzo różne. Podłoża schodzenie można szukać w czynnikach społeczno-kulturowych lub biologicznych. Psychiatrzy jako przyczyny depresji osób starszych podają czynniki psychospołeczne, do których zalicza się:
- niesprawność po operacji czy nagłej chorobie (np. po udarze, przy stwardnieniu rozsianym, przy chorobie Parkinsona) idący za niesprawnością brak niezależności, potrzeba wsparcia. Zwiększona niesprawność w życiu codziennym skutkuje objawami depresyjnymi u wielu osób starszych.
- samotność (śmierć współmałżonka). Ponad 16% owdowiałych małżonków doświadcza depresji, ale tylko 40% jest diagnozowanych. Za normalne uznaje się ten właśnie „smutek”, „żałobę” w tej grupie seniorów. Tymczasem śmierć współmałżonka wywołuje ma największe skutki psychofizyczne i powoduje często tzw. kaskadę geriatryczną, czyli wiele różnych objawów.
- izolacja (brak kontaktów z innymi ludźmi, samotność), nagła zmiana (przede wszystkim zmiana miejsca zamieszkania po przeprowadzce do rodziny lub domu opieki)
- lęk po zdiagnozowaniu ciężkiej choroby (na przykład nowotwór)
- opieka nad przewlekle chorym – pełnienie roli opiekuna chorej osoby jest przyczyną depresji w prawie 70% przypadków. Bycie w stanie alertu, z nagłą zmianą życia codziennego, ma silny wpływ na destabilizację stanu psychicznego także członków rodziny osoby chorej na przewlekłą chorobę. Rodzina powinna być otoczona holistyczną opieką specjalistyczną, że szczególnym zwróceniem uwagi na potrzeby opiekuna.
- złość, lęk związane ze zmianami starzejącego się organizmu
W drugiej grupie przyczyn depresja u seniorów znajdują się czynniki biologiczne, takie jak:
- utrata pamięci (choroby otępienne, choroba Alzheimera)
- Osoby starsze mogą mieć upośledzenia pamięci, trudności z koncentracją i pamięcią krótkoterminową. Od niedawna naukowcy prowadzą badania nad związkiem depresji i choroby Alzheimera. Przypuszcza się, że depresja może zarówno powodować Alzheimera, jak i być jej składnikiem. Tymczasem zbyt późno rozpoznaje się ją u osób już zdiagnozowanych na chorobę Alzheimera, a i tak ocenia się liczbę pacjentów z depresją w tej grupie na 20-30%;
- czynniki somatyczne (brak apetytu, chudnięcie, zaparcia);
- brak aktywności fizycznej – regularna aktywność fizyczna zwiększa ogólny dobrostan psychiczny i fizyczny u osób starszych. Zmniejsza też ryzyko nasilenia objawów depresji, w tym zmniejsza zaburzenia snu;
- przyjmowane leki – na przykład stany depresyjne u osób starszych pojawiają się po m.in. czterotygodniowym przyjmowaniu benzodiazepin (lek na zaburzenia snu) oraz haloperidolu, chlorpromazyny czy flufenazyny;
- choroby;
- przewlekły ból – bóle reumatyczne, nowotworowe i inne wpływają na wystąpienie depresji u osób starszych. U wielu pacjentów klinik leczenia bólu, ale też konkretnych poradni (stomatologicznych – bóle twarzoczaszki, ortopedycznych, ginekologicznych i in.) zanotowano występowanie nasilonych objawów depresyjnych;
- przewlekłe infekcje, niedobory witamin (Witamina B12, kwas foliowy), zaburzenia oddechowe i endokrynologiczne (problemy z tarczycą).
